Kanatlı hayvan sahibi olan kişilerin sıkça merak ettiği sorulardan biri budur. Epilepsi ya da halk arasında bilinen ismiyle sara ya da nöbet, kısa vadeli tonik kolonik kontraksiyonlarda ve bilinç bozuklukları ile karakterize olarak tanımlanan aralıklı nöbetler esnasında görülen bir çeşit beyin hastalığı olarak tanımlanmaktadır.
Epilepsinin ya da nöbetin beyindeki nöronların aniden, düzensiz olarak ve aşırı şekilde boşalmaları sonucunda beyinde meydana gelen nörolojik hastalık olduğu, yani bir diğer deyişle bir tür sinir sistemi hastalığı olduğu bilinmektedir. Bu soruna sahip olan hasta hayvanların bilinçlerinde davranış ve motor eylemleri esnasında ön görülemeyen düzensizlikler görülür. Hayvanlarda epilepsi insanlarda olduğu kadar sağlık sisteminde oldukça önemli bir yere sahiptir.
Epilepsi, hayvanların hayat kalitesini oldukça olumsuz yönde etkileyen ve hayat kalitelerini düşürebilen bir hastalık olarak karşımıza çıkmaktadır. Epilepsinin genel olarak en fazla kedi ve köpeklerde görüldüğü bilinir. Ancak kanatlı hayvanlarda, atlarda, büyük baş hayvanlarda da azımsanmayacak derecede epilepsi görülür. Nörolojik, sinir sistemi, hastalıkları arasında bulunan epilepsi çeşitli sebeplerle toplumlarda geçmişten günümüze kadar merak konusu olmuştur.
Yapılan araştırmalarda epilepsinin dünyadaki tüm nüfusların toplamının yüzde 1’i ile yüzde 2’sini etkileyen ciddi bir sağlık sorunu olduğu bilinir. Hastalığın temel sebebi, merkezi sinir sisteminde nöronların bozuk olması, nöronlar arasında senkron ve ritm deşarjı sebebiyle meydana geldiği bilinir. Bu durum hayvanlarda geçici davranış değişikliği yaratır. Bu davranış değişikliği hayvanlarda nöbet olarak isimlendirilir.
Epilepsinin beyinde ani ve anormal ve hatta aşırı düzeyde deşarjlar sonucu meydana geldiği bilinen nöbetlerin belli zamanlarda tekrarlaması ve bu tekrarların ne zaman olacağının bilinmemesi başlı başına bir sorundur. Tekrarlayan nöbetler sonucunda kanatlı hayvanların fokal ya da jeneralize kasılmalar yaşadığı, duygu değişimleri ve hareketlerinde bozulma ve bazen de bilinçlerini tamamen kaybettikleri görülür.
Bilinç kaybının görüldüğü tonik klonik kas kasılması veya duygu ya da hareket bozukluğu gibi pek çok şekilde kendini gösterebilir.İnsanda ya da hayvanda görülen bir epileptik nöbetin, merkezi sinir sistemiyle ilişkili olduğu çok eskiden Hipokrat’tan itibaren, bilinir. Epilepsi nöbetleri:
- Genetik/ kalıtsal bozuklukların var olması
- Yapısal bozukluklar
- Fonsiyonel ya da metabolizmadan kaynaklanan sebeplerle ortaya çıkabilir.
Herhangi bir epilepsi nöbetine sebep olan unsurların başında en çok patolojik sorunlar yani tümör, kist, vasküler sorunlar görülebileceği gibi bazen sorunun altında bu sebeplerden hiçbiri görülmeyebilir. Bu sebeple, epilepsi nöbetlerinin tam olarak neden kaynaklandığı her zaman tam olarak bilinmez. Öte yandan insan ya da hayvanlarda görülen bütün epilepsi nöbetlerinde aynı patolojik sorunlar görülmeyebilir.
Epilepsi direkt olarak gliozisli hücrelerin hücre dışı K+ iyonlarının tamponlanma kabiliyetlerinin bozulmasına, hücre dışında K+ iyon artışına sebep olarak nöronların uyarılma eşiğini düşür. Böylece epilepsi nöbetleri görülür.
Epilepsi nöbetinde fizyopatolojik 3 unsur önemlidir. Bunlar:
- Gliaların (özellikle astrositlerin) fonksiyonunda görülen çeşitli bozukluklar
- Glutamat gibi eksitatör aminoasitlerde görülen artış
- Özellikle γ-aminobutirik asit (GABA) başta olmak üzere inhibitör aminoasitlerin azalması
Bu unsurlar, nöronların uyarılmasını büyük ölçüde etkileyerek nöronların daha kolay şekilde deşarj olmasına sebep olur. Yani epilepsi kısaca bu şekilde gerçekleşir.
Epilepsinin Oluşmasının Genel Sebepleri
- Konjenital bozukluklar (Gyrus anomalileri, korpus kallosum agenezisi, kortikal disgenezis gibi farklı kongenital malformasyonlar)
- Kafa travmaları ( Doğum esnasında oluşan kafa travmaları, farklı yaşlarda oluşan kafa travmaları)
- Pek çok enfeksiyon (her yaşta geçirilen menenjit ve ensefalitler, kronik ve ağır otitis media ya da İntrauterin enfeksiyonlar)
- Metabolizma sorunları (Hipoglisemi, hiperglisemi, hiponatremi ya da diğer elektrolit bozukluklar, hepatik ensefalopati vb.)
- Çeşitli kist ya da tümörler (Beynin primer ve metastatik tümörleri, abse ve kistler; ortaya çıktıkları yerlere ya da türlerine ve büyüklükleri ile ilişkili olarak epilepsi sebebi olabilirler)
Kanatlı Hayvanlarda ve Diğer Hayvanlarda Görülen Epilepsinin Nedenleri
- Ağrılı bağırsak hastalıkları
- Rhinitisler
- Kulaklardaki yangı
- Deride yangı
- Beyin dışındaki organlarda görülen hastalıklar epileptoit türde nöbetlere sebep olabilir. Genç hayvanlarda ascaridiozis, iç kulak yangıları, karaciger hastalıkları, böbrek hastalığı, çeşitli zehirlenmeler, kalp hastalıkları, kan şekeri düşüklüğü, çeşitli enfeksiyonlar ve sinir ya da kas problemleri epileptoik nöbetlere sebep olmaktadır.
- Sinir sisteminde bazı normal işleyiş düzeninin neden bozulduğu henüz bilinmemektedir. Ancak bazı araştırmalar hayvanlarda görülen bu epilepsinin aslında insan epilepsisinden farklı olmadığını açığa çıkarmaktadır.
Nöbet standart bir biçimde ortaya çıkmamaktadır. Bu nöbetlerin nasıl ve ne şekilde başladığı da bilinmez. Ancak genel olarak kolay heyecanlanan kanatlı hayvanların, bu nöbeti daha kolay atlattığı bilinir. Hayvanlar aşırı korktuğu zaman ya da uyku esnasında da nöbet geçirebildiği görülmüştür.
Hasta hayvanlarda görülen ilk nöbet sebebiyle direkt epilepsi tanısı konulmaması gerekir. Çünkü bu nöbetler pek çok hastalıkta da görülebilir. Dolayısıyla, nöbetlerin diğer hastalıklar ile karıştırılması çok olasıdır. Hayvanlarda nöbetlerle karıştırılan hastalıklardan bazıları:
- Böbrek Hastalıkları
- Bazı tümör kaynaklı hastalıklar
- Karaciğer hastalıkları
- Doğuştan gelen bozukluklar
- Kan şeker seviyesinin aşırı yüksek ya da aşırı düşük olması.
- Çeşitli zehirlenmeler
- Kalsiyum düzeyinin aşırı düşük olması.
- Çeşitli hastalıklarda ateşin aşırı yükselmesi.
- Anemi gibi hastalıklarda vücudun yeterli oksijeni alamaması.
- Hayvanın baş bölgesine aldığı darbelerin sonucunda beyne yeteri kadar kan akışının olmaması.
Kanatlı hayvanlarda epilepsi belirtileri farklı ve değişkendir. En sık görülen ise kanatlı hayvanlarda nöbet başladığı esnada inlemeler, titremeler ya da bir şeyden korkmuş bir halde olmak, meraklı bir hal, hayvanın saklanmadığı ya da kaçtığı görülmesidir. Bu belirtiler nöbet başlamadan hemen önce ya da nöbet sırasında görülebilir. Ayrıca bu belirtiler nöbetten saatler önce de görülebilir.
Belirtilerin geçici olması sebebiyle insan bu belirtileri her zaman fark edemez. Ancak hayvandaki bazı kafa sallamaların bilinçsiz gibi olması, çeşitli vücut seyirmelerinin olması gibi durumlar da epilepsi öncesinde görülen belirtiler arasındadır.
Hasta hayvanın takip edilmesi mümkün ise gözlerindeki dalgın bakışlar ile kısmi bilinç kaybının başladığı anlaşılabilir. Hayvanların geçirdiği büyük ve ağır nöbetlerde tam manasıyla bir bilinç kaybının ve vücudunun tamamen hareketsiz kaldığı bilinir. Bu tip nöbetlerin 3 aşamada gerçekleştiği bilinir. Bunlar:
- Hayvanın ruh halindeki değişimler (aşırı korkmuş gibi hareketler sergilemesi, tedirginlik göstermesi vb.)
- Nöbet anı ( hayvanın kaslarının katılaştığı, hayvanın yatar vaziyette çırpınması, göz bebeklerinin büyümesi ya da küçülmesi)
- Nöbet bitimi (Hayvanın nöbet sonrasında yorgun, yanıtsız, ağırlaşmış olduğu görülür)
Kanatlı hayvanlar arasında epilepsi (nöbet) hastalığı genellikle en çok jakolarda, kanaryalarda ve cennet kuşlarında ortaya çıkmaktadır.
Kanatlı hayvanlarda epilepsi (nöbet) tedavisi mümdür. Epilepsinin en temel sebeplerinden birinin B vitamini eksikliği olduğu bilinir. Bu sebeple hayvanların tedavisinde öncelikle, hayvanın ihtiyacı varsa B vitamini takviyesi yapılır.
Epilepsi yaşamasına sebep olan bir hastalık varsa veteriner hekim öncelikle bu hastalığı tedavi eder. Böylece hayvanın nöbet geçirmesi de önlenmiş olur.
Veteriner hekimler epilepsi tedavisinde sıkça ilaç tedavisi uygulayarak, hayvanın semptomlarını ve hastalığını ortadan kaldırır.
2 Responses
merhabalar,
5 yaşında erkek bir muhabbet kuşum var,,sitenizdeki durumlara benzer yaklaşık bir senedir bazen haftada 2-3 defa nöbet tarzında acılı olarak 10-20 sn’lik geçici krap, kasılma çoğunlukla tek ayağında ve kanadında meydana gelmekte sonucunda kuşum bitkin düştüğü ve bu durumda elimden bir şey gelmediği için neyapabilirim. bir süre bemiks vitamin,calcimax d3, parizitten kaynaklı olubilir diye de kontil ve nilverm’in birinci uygulamasın yaptım,,buna rağmen hala arada bir tutulma ve kasılmaları devam ediyor..sizden ricam nasıl bir yol izlemeliyim.
merhabalar kuşunuz acaba şuan nasıl durumu? Benim kuşum da 4.5 yaşında erkek ve 9 gün önce atak geçirdi sürekli ve kendi etrafında dönüp daireler çizerek hareket ediyor ve bir ayağı toparlıyor arada da kanatlarını açıp kapatıyor bağırıyor ve sürekli 10-15 dakika da bir kriz gibi geçiriyor bu şekilde ne yapacağımı gerçekten bilmiyorum